Uwarunkowania techniczne współczesnej architektury
Architekci stale muszą mierzyć się z wieloma wyzwaniami, które są przed nimi stawiane. W świecie nieustannie zmieniających się przepisów prawa, mnożących się wymagań ochrony środowiska, czy lokalnych uwarunkowań projektowanie staje się zadaniem jeszcze bardziej utrudnionym. Warto bliżej się temu przyjrzeć, aby zrozumieć i docenić pracę architektów.
Nowoczesne budownictwo to niezwykle złożony proces, który wymaga od biura projektowego pracy w szerokich, interdyscyplinarnych zespołach, zapewniających wiedzę i doświadczenie nie tylko z zakresu architektury, fizyki i mechaniki budowli, ale również prawa budowlanego, przepisów o ochronie zabytków, przepisów unijnych oraz znajomości miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego, a nawet chemii budowlanej. Projektanci angażują w swojej pracy całą posiadaną wiedzę popartą wieloletnią praktyką, dodatkowo ściśle współpracując z zespołem doświadczonych ekspertów w branży. Dzięki temu tak złożone zadanie, jak stworzenie dobrego projektu, kończy się powstaniem wyjątkowego budynku. Jakie aspekty architekci muszą uwzględnić w swojej pracy? Jakie wymagania należy spełnić, aby projekty nieruchomości stały się rzeczywistością?
Prawne aspekty współczesnej architektury
Istnieje kilka grup aktów prawnych, których zapisy muszą znaleźć odzwierciedlenie w projekcie architektonicznym, a których pominięcie będzie stanowiło znaczące uchybienie. Zbiór tych aktów prawnych zabezpiecza interesy okolicznych obiektów, chroni bezcenne zabytki, jak również zwiększa długofalowe bezpieczeństwo klimatyczne.
Ochrona zabytków a projektowanie
Prawną ochronę obiektów zabytkowych reguluje ustawa z dnia 23 lipca 2003 roku o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (Dz. U. z 2022 r. poz 840). Określa ona zasady, które mają zapobiec niszczeniu, zmianie substancji bądź niewłaściwemu korzystaniu z obiektów historycznych. Ustawa rozróżnia trzy główne rodzaje zabytków: archeologiczne, nieruchome oraz ruchome, spośród których dla architekta najistotniejsze są oczywiście dwie pierwsze kategorie. Nowo powstały budynek nie może zagrażać sąsiadującym z nim historycznymi zabudowaniami, ingerować w ich bryłę, a także nie może zostać wybudowany na terenie zabytku archeologicznego. Pieczę nad należytą ochroną obiektów historycznych sprawują Wojewódzcy Konserwatorzy Zabytków, będący organami administracji rządowej. Coraz więcej obiektów i terenów uzyskuje wpis na listę zabytków, co przekłada się bezpośrednio na stopniowe ograniczanie powierzchni budowlanej.
Pakiet Klimatyczny
Inaczej zwany “Pakietem 20-20-20”. Ten międzynarodowy dokument jest zbiorem ustaw opracowanych przez Komisję Europejską. Mają na celu maksymalizację ochrony klimatu i zapobieganie jego pogłębiającym się zmianom. Państwa członkowskie Unii Europejskiej są zobowiązane do przestrzegania ustaw, dostosowania wewnętrznych przepisów do norm europejskich i do spełnienia krajowych celów unijnych (które mają ścisły związek z sektorem budownictwa). W przypadku projektów architektonicznych przepisy ściśle określają właściwości, jakie powinny posiadać poszczególne elementy budynków, w tym te, które biorą udział w wymianie gazowej. Za przykład niech posłuży chociażby rozporządzenie Ministra Infrastruktury z 6 listopada 2008 roku w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie, które reguluje przepustowość stolarki okiennej w przypadku okien pełniących funkcję wentylacyjne.
Miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego
Plany miejscowe ustanawia się w formie uchwał podejmowanych przez rady gmin. Stanowią element aktów prawa miejscowego. Określają dokładnie, jakie przeznaczenie ma mieć wyznaczony obszar. Czy będzie to teren przeznaczony pod działalność przemysłową, rekreacyjną, budownictwo mieszkaniowe, czy usługowe. Miejscowe plany wyznaczają warunki zagospodarowania oraz zabudowy terenów należących do gmin, w tym precyzują umiejscowienie projektów obiektów użyteczności publicznej. Przy planowaniu nowej inwestycji biuro architektoniczne ma obowiązek zapoznać się z dokumentacją planistyczną i wziąć pod uwagę takie aspekty, jak tereny infrastruktury technicznej (ciepłownictwo, elektroenergetyka, wodociągi, etc.), tereny objęte ochroną przyrody, strefy dróg publicznych i wewnętrznych, tereny zieleni tzw. urządzonej (ogrody, parki, skupiska roślinności będące częścią zabudowań), ogródków działkowych, a także tereny rolnicze i obszary ich obsługi. Ze względu na zagęszczającą się zabudowę, szczególnie na terenach miejskich, wkomponowanie nowego obiektu w plan miejscowy stanowi coraz większe wyzwanie.
Projektowanie a ochrona środowiska
Nieefektywne energetycznie zabudowania, pobierające ogromne ilości energii elektrycznej i powodujące zwiększoną emisję gazów cieplarnianych do atmosfery, stopniowo zastępuje się ekologicznym budownictwem, wykorzystującym w maksymalnym stopniu odnawialne źródła energii. Równie ważne jest przemyślane umiejscowienie na projekcie otworów okiennych, użycie materiałów budowlanych posiadających różne współczynniki absorpcji energii cieplnej
Zeroemisyjność
W tym miejscu powrócimy do opisywanego wcześniej Pakietu Klimatycznego oraz zawartych w nim celów wskaźnikowych. Zatwierdzone w 2008 roku przez Parlament Europejski założenia, to:
- zmniejszenia emisji gazów cieplarnianych o 20% (w stosunku do poziomu z 1990 roku),
- zwiększenie energii pochodzącej z OZE o 20%,
- zwiększenie efektywności energetycznej o 20%.
Współcześni architekci muszą brać pod uwagę takie aspekty, jak efektywność energetyczna budynku, jego zdolności pozyskiwania energii elektrycznej z dostępnych lokalnie odnawialnych źródeł energii oraz maksymalne zbliżenie do zeroemisyjności. Pojęcie to oznacza, iż dany projekt zużywa mniej energii, niż jest w stanie wyprodukować lub odzyskać dzięki wykorzystaniu OZE lub np. rekuperacji. Takie wyniki osiągamy między innymi dzięki wykorzystaniu w projektach paneli fotowoltaicznych, pomp ciepła, podwójnemu obiegowi wody opadowej, zbiornikom retencyjnym, a nawet dzięki odpowiedniemu rozmieszczeniu okien w zależności od stron położenia konkretnych ścian budynków.
Materiały do budowy
Nowoczesne budownictwo cechuje wybór ekologicznych, ale również ekonomicznych materiałów budowlanych. Aby zmniejszyć zużycie tzw. czarnej energii elektrycznej (pochodzącej z paliw kopalnych), do budowy ścian zewnętrznych stosuje się materiały o starannie dobranych właściwościach absorpcyjnych energii ze słońca. W tym momencie architekt musi wykorzystać posiadaną wiedzę z zakresu chemii materiałów i fizyki budowli. Odpowiednio dobrany budulec położony na ścianach o największym stopniu nasłonecznienia będzie chronił wnętrze przed nadmiernym nagrzewaniem. Tym samym zmniejszy zapotrzebowanie na chłodzenie mechaniczne. Innym przykładem jest dobór ilości oraz wielkości otworów okiennych w poszczególnych pomieszczeniach budynków mieszkalnych lub biurowych. W lokalach usługowych oraz biurowych potrzebny jest stały dostęp dużej ilości światła. Natomiast w zabudowie jedno lub wielorodzinnej ilość wpadającego do środka światła jest zależna od przeznaczenia danego pokoju.
Projektowanie a uwarunkowania środowiskowe
Każda inwestycja wymaga racjonalnego podejścia do ilości miejsca, ale również przemyślanego projektu zewnętrznej fasady, która będzie wpisywała się w otoczenie. Czasem połączenie tych dwóch wymogów nie jest tak łatwe, jak mogłoby się w pierwszej chwili wydawać. Nierzadko wymaga zastosowania nieszablonowych rozwiązań i bardziej holistycznego podejścia do projektu.
Zmniejszająca się ilość miejsca na nowe inwestycje
Przyczyn stałego zmniejszania się terenów pod inwestycje mieszkaniowe i usługowe należy dopatrywać się w kilku aspektach. Przede wszystkim jest to rosnące zaludnienie oraz trendy migracyjne z miast na tereny podmiejskie – i odwrotnie. Biurowce, hotele i zabudowa wielorodzinna wciąż pną się do góry. Mimo to ilość dostępnego gruntu inwestycyjnego wcale nie rośnie, a wręcz topnieje w oczach. Duże znaczenie ma również ochrona środowiska i klimatu. Ta powoduje, że coraz więcej terenów obejmuje się programami proekologicznymi lub są wpisywane na plany miejscowe jako grunty zielone. Rosnąca ilość zabudowań to również zwiększająca się infrastruktura techniczna, która także wymaga miejsca. Coraz częściej mamy do czynienia z sytuacją, kiedy budynki muszą przyjmować nietypowe kształty. A wszystko po to, by były w stanie wpasować się w specyficzny obrys działki, będący w dyspozycji inwestora.
Harmonia z krajobrazem i fauną
Wiele projektów powstaje na granicach zielonych obszarów chronionych. Zazwyczaj od takich budynków oczekuje się współgrania z otoczeniem i pozostawania w harmonii z krajobrazem. Szczególnie, gdy lokalizacja jest atrakcją turystyczną lub gdy ma szczególne znaczenie dla miejscowej kultury. Ważny jest również aspekt związany z miejscową fauną. Wiele biur architektonicznych bierze pod uwagę zamieszkujące okoliczne tereny gatunki zwierząt, szczególnie te podlegające ochronie. W swoich projektach staramy się zawrzeć naturalne materiały wykończeniowe, jak np. drewno z lokalnych gatunków drzew. Tworzymy ogrody z miejscowej roślinności oraz konstrukcje, które ptaki i przydatne owady mogą wykorzystać jako swoje miejsca lęgowe.
Projektowanie budynku to obecnie skomplikowany proces twórczy. Wymaga od architektów i ich zespołów świetnej znajomości prawa, ochrony środowiska i klimatu oraz umiejętności dobierania w swoich projektach ekonomicznych i trwałych materiałów. Razem z rozwojem innowacyjnych i nowoczesnych budynków, przenieśliśmy do historii epokę konstrukcji spełniających wyłącznie swoje podstawowe funkcje. Tym samym rozpoczęliśmy nowy etap odpowiedzialnej i zrównoważonej architektury, która nie tylko służy człowiekowi, ale także współistnieje z otaczającym ją światem.
Sprawdź także: Jak wkomponować budynek w kontekst? Nowoczesne projektowanie